Perang Jamal atau Perang Unta
ialah perang saudara pertama dalam Islam. Bagaimana peperangan ini boleh
berlaku? Mari kita telusuri kisah perang
yang telah berlaku lebih seribu tahun dahulu ini.
Perang Jamal berlaku pada 11 Jamadil Akhir 36H bersamaan Disember 657M. Punca utama peperangan ini berlaku ialah apabila terjadinya salah faham antara pihak Saiyidina Ali dan pihak Saiyidatina Aisyah, Ummahatul Mukminin yang telah dicetuskan oleh golongan munafik. Perang ini dinamakan perang unta adalah kerana ketika peperangan, Saiyidatina Aisyah menunggang unta dan beliau hanya berada di atas untanya, tidak menyerang dan tidak memerintahkan serangan. Perkara penting yang harus ditegaskan tentang peperangan ini ialah peperangan ini bukan bertujuan untuk membunuh atau isu perebutan kuasa tetapi hanya atas dasar untuk menegakkan kebenaran.
Kota Madinah berada dalam
keadaan huru-hara apabila khalifah ketiga Islam iaitu Saiyidina Uthman bin Affan
telah dibunuh oleh puak pemberontak daripada golongan Saba’iyyah di dalam rumahnya sendiri kerana dikatakan
tidak berpuas hati dengan pentadbirannya. Saiyidina Uthman telah dibunuh secara
zalim pada bulan Haram dan golongan Saba’iyyah ini telah mencemarkan tanah
Rasulullah. Berikutan hal itu, ahli syura telah mencadangkan supaya Saiyidina Ali
dilantik sebagai kepimpinan Khalifah yang baru menggantikan Saiyidina Uthman,
namun beliau menolak. Setelah desakan demi desakan dilakukan, Saiyidina Ali
akhirnya menerima taklifan tersebut untuk dilantik sebagai Khalifah.
Saiyidina Ali menghadapi cabaran
yang besar ketika itu kerana banyak fitnah telah berkembang dan merebak selepas
kewafatan Khalifah Uthman. Beliau bukan sahaja harus menguruskan pentadbiran
negara tetapi juga perlu menyelesaikan isu pembunuhan Saiyidina Uthman. Saiyidina
Ali berpendapat bahawa adalah lebih utama untuk menstabilkan keadaan negara dan
menghakimi pesalah yang terlibat dengan kuasa yang tetap daripada mengenakan
hukuman qisas kepada pembunuh Saiyidina Uthman tanpa sebarang autoriti. Tetapi
pendapat ini disangkal oleh pihak lain seperti Saiyidatina Aisyah di Mekah dan
Muawiyah bin Abu Sufyan di Syam yang mendesak agar segera menghukum para
pembunuh Saiyidina Uthman.
Setelah berbai’ah kepada Khalifah
Ali atas dasar menuntut qisas pembunuh Saiyidina Uthman, Thalhah bin Ubaidillah
dan Abu Abdullah Zubair bin Al Awwam meminta izin Saiyidina Ali menuju ke Mekah
untuk berbincang dengan Saiyidatina Aisyah tentang perancangan menuntut bela atas
kematian Khalifah Uthman. Saiyidatina Aisyah bersetuju dan beliau bersama Thalhah
dan Zubair berserta beribu pasukan bergerak ke Basrah, membina kubu pertahanan
dan bersiap sedia menuntut bela atas kematian Saiyidina Uthman.
Tetapi pada masa yang sama, pembunuh-pembunuh Saiyidina Uthman dan pihak yang terlibat bertindak menyelamatkan diri daripada dikenakan hukuman. Cara yang digunakan mereka adalah dengan berbai’ah kepada Khalifah Ali. Hal ini menyukarkan Khalifah Ali menghukum pesalah kerana mereka telah berbai’ah kepada beliau.
Saiyidina Ali
kemudiannya mendapat maklumat tentang kemaraan pasukan Saiyidatina Aisyah dan
beliau tidak mempunyai pilihan. Beliau dan pasukannya berangkat ke Kuffah, kota
berdekatan dengan Basrah, bukan untuk berperang tetapi untuk berunding dengan
pihak Saiyudatina Aisyah supaya berdamai. Pada fikiran Saiyidina Ali, hal ini tidak
boleh dibiarkan kerana jika peperangan berlaku pasti akan membawa kemudaratan
yang besar. Pertumpahan darah yang dahsyat akan berlaku dan umat Islam akan
berpecah.
Mengikut satu riwayat,
perundingan dimulakan dengan Saiyidina Ali menemui Zubair Al Awwam, sepupunya
sendiri dengan mengatakan, “Betapa rindunya aku ketika di sisi Rasulullah, kita
mengayunkan pedang yang sama. Mengapa hari ini pedang kita bermusuhan? Wahai
Zubair, ingatkah engkau pada suatu hari, Rasulullah menggandingkan kita berdua
lalu bertanya kepada engkau, adakah engkau mencintai Ali? Lalu engkau menjawab,
bagaimana mungkin aku tidak mencintai sepupuku sendiri ya Rasulullah. Wahai
Zubair, ingatkah engkau lagi bahawa Rasulullah bersabda, suatu hari nanti
engkau akan menzaliminya.” Saiyidina Ali menuturkan lagi, “ Adakah hari itu ialah
hari ini wahai Zubair? “ Zubair lalu menunduk dan menangis, lalu berkata,” Ya,
engkau benar. Hari itu ialah hari ini. Aku telah menzalimimu.” Lalu, selepas
perbicaraan itu mereka bersepakat untuk berdamai.
Saiyidina Ali juga mengundang Thalhah menemuinya untuk berunding. Apabila Thalhah tiba, Saiyidina Ali memalingkan mukanya lalu membacakan surah Al-Ahzab, ayat 53 yang bermaksud ’..apabila kamu meminta sesuatu (keperluan) kepada mereka (isteri-isteri nabi) maka mintalah daripada belakang tabir..’ dan ‘.. tidak boleh (pula) menikahi isteri-isteri nabi selama lamanya (setelah nabi wafat)..’. Saiyidina Ali bertanya, “Wahai Thalhah, ingatkah engkau ayat ini diturunkan tentang siapa?” Thalhah mengatakan, “Tentang aku".
Thalhah pernah berbicara dengan Saiyidatina
Aisyah iaitu sepupunya tanpa tabir dan hal ini dicemburui oleh Nabi. Thalhah
juga pernah berhasrat ingin menikahi Saiyidatina Aisyah setelah Nabi wafat lalu
turunlah ayat ini sebagai teguran kepada Thalhah. Saiyidina Ali meneruskan dengan
berkata, “Mengapa sekarang setelah Nabi wafat, engkau meninggalkan isteri di
rumah, lalu mengajak Aisyah berperang di sisimu?” Penyataan Saiyidina Ali menikam
hati Thalhah lalu beliau bersetuju untuk berdamai.
Namun, golongan yang membunuh
Saiyidina Uthman tidak bersetuju dengan perdamaian ini. Hal ini adalah kerana,
peluang mereka untuk mendapat hukuman di atas kesalahan mereka akan lebih
cerah. Pada awal pagi ketika hari masih gelap selepas perdamaian tersebut.
Golongan munafik sekitar 200 orang telah menyerang kedua-dua pasukan, pasukan
Saiyidina Ali dan pasukan Saiyidatina Aisyah. Namun, pihak Aisyah r.a menyangka
bahawa pasukan Ali r.a menipu dan bertindak menyerang ke atas mereka dan
sebaliknya juga pada pasukan Ali. Lalu berlakulah peperangan Jamal yang
melibatkan pasukan Ali, menantu Rasulullah dan pasukan Aisyah, isteri Nabi.
Perang semakin berkobar-kobar, beratus tombak patah, pedang-pedang berlumuran dengan darah. Mereka saling menyerang dan galak menghunus senjata. Kaum Saba’iyah berusaha mencapai unta Aisyah r.a, dan hendak membunuh Ummul Mukminin, akan tetapi gagal.
Dengan
pengalaman ketenteraan yang dimiliki
oleh Saiyidina Ali bin Abi Thalib, beliau berpendapat perang akan berhenti jika Saiyidatina Aisyah
dikeluarkan dari medan peperangan. Lalu, kaki unta yang ditunggangi Saiyidatina
Aisyah dipotong dengan pedang, dan kemudian disembelih, akhirnya unta itu rebah
di atas tanah. Hal ini bertujuan untuk menyelamatkan Saiyudatina Aisyah daripada
medan perang yang telah mengorbankan banyak nyawa itu. Apabila Aisyah r.a
dikeluarkan daripada tempat pertempuran, peperangan menjadi sedikit reda. Tidak
lama kemudian peperangan pun berakhir.
Kemenangan berpihak kepada Khalifah
Ali. Saiyidina Ali mengarahkan pasukannya agar tidak mengejar pasukan lawan yang
lari, tidak membunuh orang yang terluka dan tidak menceroboh rumah-rumah.
Saiyidina Ali bin Abi Thalib r.a memerintahkan Muhammad bin Abu Bakar dan Amar
bin Yasir untuk mendirikan khemah untuk Saiyudatina Aisyah. Beliau juga
mengumpulkan seluruh harta rampasan, dan mempersilakan askar-askar untuk
mengambil semula harta mereka. Pihak yang terkorban ialah sekitar 10 ribu, lima
ribu daripada pihak Aisyah dan lima ribu daripada pihak Ali.
Terdapat riwayat yang mengatakan sahabat Nabi, Thalhah bin Ubaidillah dan Zubair Al Awwam tidak mengikut peperangan setelah berdamai dan syahid di luar peperangan ini namun menurut riwayat lain menyatakan mereka telah dipanah dan gugur syahid ketika perang ini. Mereka dikebumikan di dalam satu liang lahad dan Saiyidina Ali mendoakan kebaikan untuk mereka. Saiyidina Ali berkata, ”Amat berat perasaanku melihat engkau dibunuh di bawah bintang bintang langit.” Dan mereka termasuk dalam 10 sahabat yang dijanji syurga.
Saiyidina Ali kemudian mempersiapkan segala
keperluan Saiyidatina Aisyah untuk pulang ke Mekah diringi sepasukan wanita
bersenjata. Saiyidatina Aisyah menjangkakan bahawa pemergiannya ke Basrah akan
membawa kebaikan dan maslahah sebaliknya bukan seperti yang diharapkan. Beliau
menangis sehingga tudungnya menjadi basah mengenangkan perkara ini.
Perdamaian antara pihak Aisyah
r.a dan pihak Ali r.a akhirnya tercapai tetapi sekali lagi Saiyidina Ali harus
menghadapi satu ancaman besar iaitu menghadapi pihak Muawiyah bin Abu Sufyan
yang bergerak dari Syam ke Kuffah atas matlamat yang sama, menuntut bela atas
kematian Saidina Uthman. Lalu berlakulah perang Siffin dan terhasillah
daripadanya puak Khawarij dan puak Syiah. Justeru, Perang Jamal dan Perang Siffin
ini saling berkait dan perpecahan umat Islam kini bermula daripada fitnah yang
berlaku selepas kewafatan Khalifah Saidina Uthman bin Al-Affan.
Bagaimana kita harus mengambil
pengajaran daripada kisah ini?
Sesungguhnya kita harus mengkaji peristiwa ini dengan adil. Sebagai
seorang muslim, kita tidak boleh termasuk dalam golongan ekstrim yang telah
mengkafirkan kedua-dua belah pihak atas alasan mereka telah melakukan
kesilapan. Perbahasan para ulama tentang peperangan ini harus dirujuk terlebih
dahulu sebelum menilai peristiwa ini mengikut akal fikiran kita yang cetek.
Tidak dapat disangkal lagi bahawa Allah ada menyelitkan mehnah dan ujian dalam hubungan persaudaraan Islam hanya untuk menguji keimanan dan ketakwaan hamba-Nya. Antara ujian tersebut ialah hasutan golongan munafik yang tidak penah berputus-asa memecah-belahkan umat Islam. Mereka ibarat duri dalam daging dan merupakan racun terbesar kepada umat Islam sehingga hari Kiamat.
Kita haruslah sentiasa berhati-hati dalam
setiap urusan agar tidak terperangkap dengan golongan yang dibenci Allah ini.
Semoga Allah menjadi saksi atas usaha dan amalan kita dalam memperjuangkan
agama Islam seperti Islam telah sampai kepada kita dengan darah dan air mata
Nabi Muhammad SAW serta para sahabat Baginda. Justeru, sanggupkah kita
mengkhianati mereka?
PENULIS: Hajar Rahman, Universiti
al-Azhar, Kaherah, Mesir [http://alazhar.perubatan.org/]
1 Comments
tahun 1990 untuk mengetahui sebab sebab Perang Jamal..sebenarnya,politik kesukuan Arab ..setelah kewafatan Nabi..yang mewujudkan pertikaian umat islam mungkin sehingga hujung umur alam ini.